AKERENDAM EXPEDITION

Akerendam, 1725 Berging kanon, 1999 Conservering Tentoonstelling Actueel

Van Onschatbare Waarde, Maart 2023 Op 6 maart is het kanon onderdeel van het TV programma 'Van Onschatbare Waarde'. Zie voor details meer onder Actueel Akerendam, 1725 Juni 1725. VOC galjoen Akerendam vertrekt, samen met de Gaasperendam en de Kockenge, vanaf de rede van Texel in Noordelijke richting. Piraten, aktief in het Kanaal, dwongen de schippers om Engeland heen, en dan pas zuidwaards naar Kaap de Goede Hoop, en verder naar Indonesië. Boven Engeland raakt het convooi in zware storm. De Gaasperendam en de Kockenge blijven bij elkaar en weten veilig Kaap de Goede Hoop te bereiken, waar ze enkele dagen tevergeefs wachten op de Akerendam. De Akerendam raakte in de storm ernstig uit koers en dreef af richting de Noorse kust. Hier liep het bij het eiland Runde, even onder Ålesund, letterlijk op de klippen en verging met man en muis. 250 jaar rustte het wrak op de bodem van Atlantische Oceaan, totdat een drietal sportduikers voor een duikje het anker lieten vallen: door louter toeval precies op de plaats van het wrak van de Akerendam. De duikers vonden, ter plaatse op ca. 20 meter diepte, de zeebodem bedekt met zilveren en gouden dukaten. Na vele vervolgduiken, en overspoeld door de pers hebben de drie de gehele schat geborgen. Na hevige touwtrekkerij met de Noorse en Nederlandse overheid mochten de vinders 75% van de schat behouden. Het overige deel werd verdeeld tussen de Nederlandse en Noorse overheid.

De Akerendam Expeditie Augustus 1996. Marco Derksen en Iris Latuasan, een aktief duikend stel uit Oosterbeek gaan onder voor een duik op het wrak van de Akerendam. Op de bodem liggen als een stilleven de ca. 40 scheepskanonnen die herinneren aan het drama dat zich er in 1725 moet hebben afgespeeld. Marco raakt, al duikend, gefascineerd door de kanonnen en het verhaal van de Akerendam en besluit al voordat hij weer boven water is dat hij één van de kanonnen wil bergen en terugbrengen naar Nederland ! Eenmaal thuis wordt een plan gemaakt. Na vele gesprekken met de Nederlandse en Noorse overheid wordt eind 1997 officieel toestemming verkregen voor het bergen van een kanon. Een expeditieteam van negen duikers wordt samengesteld en de voorbereidingen kunnen beginnen. Een stichting wordt opgericht en er wordt hard gewerkt aan het bijeenbrengen van voldoende financiële en materiële middelen om de expeditie tot een goed einde te kunnen brengen. In augustus 1999 vertrekt het expeditieteam naar Noorwegen om de klus te klaren. Het weer zit tegen maar de expeditie verloopt, met hulp van een bevriend Noors Duikcentrum, volgens plan. Op 4 september komt het eeuwenoude kanon aan bij Burgers’ Zoo in Arnhem waar het zal worden geconserveerd en tentoongesteld.

Conservering Het conserverings proces is ontwikkeld door enkele expeditieleden, in nauwe samenwerking met KEMA in Arnhem. De methode bestond uit het spoelen van het kanon met zoet water, waarbij tevens gebruik gemaakt werd van hoog vacuum om zoveel mogelijk zouten uit het gietijzer te verwijderen. Voor het spoelen werd een speciale machine vervaardigd bestaande uit een enorme transparante kunststof cilinder (vervaardigd door sponsor VINK Kunststoffen, Didam), met door een computer bestuurde techniek die cyclisch spoelen en vacuum zuigen mogelijk maakte (installatietechniek geheel ontwikkeld en uitgevoerd door sponsor Maessen & Hendriks uit Oosterbeek). Na enkele maanden continue spoelen, een proces dat door de bezoekers van Burgers' Zoo kon worden gevolgd, werd het kanon in één van de laboratoria van KEMA in Arnhem gedroogd met verwarmde stikstof. Het droogproces werd afgerond door het kanon met een speciale coating af te werken om zo de invloed van de buitenlucht op het kanon te minimaliseren.

Tentoonstelling Na het conserverings proces is het kanon op een replica van een rolpaard geplaatst, zoals het in oude tijden ook op de Akerendam was opgesteld. Vanaf september 2000 staat het kanon in een permanente expositie in Burgers' Zoo te Arnhem. Op de foto's wordt het kanon in het bijzijn van sponsors en donateurs op feestelijke wijze overgedragen. De directeur van het park, Dhr. Antoon van Hooff (1937-2004), pakt het kanon samen met Iris latuasan, echtgenote van expeditie-initiator Marco Derksen, uit.

Actueel Nadat bleek dat het kanon zeer langzaam maar toch zeker van binnenuit begon uit te zetten is het kanon om veiligheidsredenen uit de expositie gehaald. Afbreken van (delen) van het kanon zou het publiek in gevaar kunnen brengen. Het kanon werd ingekist, en het idee was om er een mal van te laten maken zodat er minimaal nog eens een replica van gegoten zou kunnen worden. Door met name de hoge kosten daarvan is dat helaas nooit gebeurd. Bij inspecties van het kanon in de jaren die volgden werd duidelijk dat het kanon helaas verder uitzette en er stukken van de buitenste ca.3cm afbraken. Dit is precies de dikte die in het laboratorium bij KEMA was vastgesteld als het deel van het kanon waarin het zout was binnengedrongen. Conclusie: het is vrij zeker dat het kanon na het spoelproces te kort is gedroogd. We hebben tijdens het spoelproces het zoutgehalte gemeten en weten dat er geen zouten in het kanon zijn achtergebleven. Door het te vroeg stoppen van het droogproces werd te snel het kanon gecoat, waardoor nog aanwezig vocht niet meer weg kon. Dit is de oorzaak voor het van binnenuit verder corroderen van het kanon. Update, maart 2022: Het kanon is in slechte staat. Over bijna de gehele lengte vallen stukken van ca. 3cm van de buitenkant af. Alleen het achterste gedeelte, tot ongeveer de uitstekende delen waarmee het kanon in het rolpaard lag, is nog redelijk in tact. Het VOC logo is nog herkenbaar. Omdat het kanon nu al 20 jaar ingekist in een loods ligt, en daarmee het verhaal, is besloten om te onderzoeken of het kanon niet weer zichtbaar zou kunnen worden. En daarmee het verhaal van de Akerendam. Het kanon gaat een nieuwe plek vinden, zoveel is zeker. In de zomer van 2022 zal meer duidelijk worden. Update maart 2023: Van Onschatbare Waarde Het kanon lag al jaren ingekist in een loods. Ik vond echter dat het kanon een betere plek verdiende. Maar waar? En hoe dan? Ik besloot de redactie van het TV programma Van Onschatbare Waarde te mailen en te vertellen dat ik een 'goed tehuis' zocht voor het kanon. Het liefst weer zichtbaar in een openbare ruimte met het verhaal van de Akerendam en de berging in 1999 erbij. De redactie zag het idee zitten...en zo kwam het dat het kanon onderdeel werd van het programma. De opnamen waren op 6 maart 2022, maar door beperkte uitzendtijd in 2022 werd uitzending uitgesteld. Precies een jaar later. Het kanon vond een koper, Arnold, die op zijn beurt beloofde dat het kanon op een goed plek terecht zou komen. De opbrengst van deze verkoop werd, na overleg met het Diabetesfonds en Giro 555, volledig gedoneerd aan giro 555 i.v.m. de financiering en distributie van insuline aan zieknhuizen in Oekraïne, die daar op dat moment als gevolg van de oorlog een groot gebrek aan hadden. Voor mij als initiatiefnemer van het 'Akerendam project' is de cirkel rond. Het kanon wordt weer zichtbaar en de opbrengst werd erg goed besteed.